Oleh Daniel John Jambun,
Presiden, Change Advocate Movement Sabah (CAMOS)
KOTA KINABALU — Kenyataan Perdana Menteri, Datuk Seri Anwar Ibrahim bahawa Sabah tidak dipinggirkan kerana menerima peruntukan “rekod” sebanyak RM17.6 bilion di bawah Belanjawan 2025 bukan sahaja mengelirukan, malah merupakan satu penghinaan terhadap kecerdikan rakyat Sabah.
Kita harus jelaskan dengan tegas:
Peruntukan daripada Belanjawan Persekutuan bukanlah satu bentuk derma atau ihsan.
Ia bukan hadiah daripada Putrajaya.
Sebaliknya, ia adalah hak mutlak Sabah — hasil daripada sumber asli, cukai, dan sumbangan Sabah sendiri kepada ekonomi negara.
- Mitos RM17.6 Bilion
Apabila Perdana Menteri berbangga dengan “peruntukan rekod” ini, beliau sebenarnya menyembunyikan hakikat bahawa sebahagian besar daripada jumlah tersebut merupakan perbelanjaan pembangunan yang Sabah langsung tidak mempunyai kawalan ke atasnya.
Setiap satu ringgit masih diputuskan, diluluskan dan dibelanjakan oleh kementerian-kementerian persekutuan di Putrajaya.
Pemimpin dan rakyat Sabah tidak mempunyai kuasa menentukan keutamaan atau pelaksanaan, dan sebahagian besar dana itu disalurkan kepada agensi-agensi persekutuan — bukan ke Perbendaharaan Negeri Sabah.
Pendek kata, duit dibelanjakan di Sabah, tetapi bukan oleh Sabah.
- Hak 40% Di Bawah MA63 Adalah Hak Perlembagaan, Bukan Ihsan
Anwar bercakap tentang “penyelarasan semula mekanisme perkongsian hasil dengan Perlembagaan dan MA63.”
Namun, Kerajaan Persekutuan masih meneruskan rayuan terhadap keputusan Mahkamah yang mengesahkan hak perlembagaan Sabah untuk menerima 40% hasil bersih persekutuan yang dikutip dari negeri ini.
Bagaimana seorang Perdana Menteri boleh mendakwa menghormati MA63 sedangkan kerajaannya sendiri sedang menentang hak itu di mahkamah?
Ini adalah hipokrasi paling jelas — berpidato tentang MA63 di khalayak ramai, tetapi mengkhianatinya melalui tindakan undang-undang.
- Kawalan Persekutuan Ke Atas Sabah Masih Kekal
Anwar juga berbangga kononnya kerajaan telah “menyerahkan” kuasa kawal selia elektrik kepada Sabah pada tahun 2024.
Namun harus diingat — “penyerahan” itu berlaku 61 tahun lewat, dan pada masa yang sama, pembiayaan serta kelulusan masih terikat dengan agensi persekutuan.
Jika Putrajaya benar-benar menghormati autonomi Sabah, maka selepas tenaga, kuasa terhadap minyak, gas, kewangan dan hasil negeri juga sepatutnya diserahkan — bukan hanya pemindahan simbolik yang mengekalkan gaya penjajahan lama.
- Manipulasi Politik Disamarkan Sebagai Pembangunan
Kenyataan Perdana Menteri bahawa “kerajaan persekutuan mempunyai pilihan dan keutamaan” mendedahkan hakikat sebenar:
Hak Sabah masih dianggap sebagai urusan politik, bukannya tanggungjawab perlembagaan.
Apabila pembangunan Sabah bergantung kepada “keutamaan persekutuan,” ini bermakna Sabah masih dianggap sebagai jajahan Malaya — bukan rakan setara dalam Persekutuan Malaysia.
- Realiti Rakyat Sabah di Lapangan
Ketika Anwar berbangga di Parlimen, rakyat luar bandar Sabah terus hidup dalam kesusahan:
Kampung-kampung tanpa bekalan air bersih;
Gangguan bekalan elektrik berterusan;
Jalan luar bandar yang rosak;
Sekolah dan klinik yang daif.
Berbilion ringgit “peruntukan” datang dan pergi, namun rakyat biasa tidak nampak perubahan.
Yang bertambah bukan kemajuan — tetapi jurang antara janji Putrajaya dan realiti rakyat.
- Apa Yang Sabah Mahukan
Sabah tidak meminta sedekah.
Sabah menuntut hak mengawal hasil, sumber dan perancangan pembangunan sendiri.
Jika Kerajaan Persekutuan benar-benar menghormati Perjanjian Malaysia 1963 (MA63), maka ia mesti:
- Menarik balik rayuan terhadap kes tuntutan 40% hasil negeri Sabah;
- Menyerahkan kuasa fiskal dan sumber kepada Sabah dan Sarawak dengan segera;
- Membuka semula Jawatankuasa Antara Kerajaan (IGC) untuk menstruktur semula Malaysia sebagai perkongsian setara yang sebenar, bukan persekutuan unitari di bawah Malaya.
- Kesimpulan
Ucapan Anwar hanyalah gaslighting politik persekutuan — sandiwara untuk membuat rakyat Sabah bersyukur atas sisa yang diambil daripada hak mereka sendiri.
Sabah tidak perlukan lebih banyak janji atau projek kosmetik; Sabah perlukan kuasa menentukan masa depannya sendiri.
Rakyat Sabah tidak akan terus diperdaya.
Kita faham angka-angka yang dijaja, dan kita tahu hakikatnya:
Persekutuan ini telah gagal menunaikan janji kepada Sabah, dan ilusi bajet tidak akan menutup kegagalan itu.
Sudah tiba masanya rakyat Sabah berdiri bersama WARISAN dan semua parti tempatan yang menolak dominasi politik Malaya.
Bersama, kita akan menuntut bukan sekadar peruntukan — tetapi kuasa, autonomi, dan perkongsian sebenar dalam Malaysia.
